Göktürkler, Türk tarihinin en önemli devletlerinden biri olup, Asya’da geniş bir coğrafyaya hükmetmiş ilk Türk kağanlığıdır. Orta Asya bozkırlarında güçlenen bu devlet, özellikle askeri ve siyasi organizasyonuyla dikkat çekmiştir. Peki, Göktürkler ne zaman kuruldu ve nasıl bir süreçten geçti? Bu yazımızda Göktürklerin kuruluş sürecini, tarih sahnesine çıkışını ve dönemin önemli olaylarını detaylı bir şekilde ele alacağız.
Göktürkler Ne Zaman Kuruldu?
Göktürkler, 552 yılında Bumin Kağan tarafından kurulmuştur. Çin kaynaklarında “Tujue” olarak anılan bu devlet, Avarlara karşı başarılı mücadeleler vererek bağımsızlığını ilan etmiştir.
Göktürklerin Ortaya Çıkışı
Göktürkler, köken olarak Asya Hunlarının ve Juan Juanların (Avarlar) etkisi altında yaşayan bir Türk boyu olarak bilinmektedir. Başlangıçta demir işçiliğiyle ün kazanmış ve Avarlara bağlı olarak yaşamışlardır. Ancak Bumin Kağan, Avarlara karşı bir isyan başlatarak 552 yılında Göktürk Devleti’ni resmen kurmuştur.
Bumin Kağan ve Devletin Kurulması
Bumin Kağan, 552 yılında Avarları yenerek bağımsızlığını ilan etmiş ve Göktürk Kağanlığı’nın temelini atmıştır. Kendisini “İl Kağan” ilan eden Bumin Kağan, devletin batı topraklarını kardeşi İstemi Yabgu’ya bırakmıştır. Böylece, Göktürkler doğu ve batı olmak üzere iki kola ayrılmış ve hızlı bir şekilde güçlenmeye başlamıştır.
Göktürk Devleti’nin Yükselişi
Göktürkler, kuruluşlarının ardından büyük bir güç haline gelmiş ve Orta Asya’da geniş bir hakimiyet kurmuştur.
Doğu ve Batı Göktürkler
Bumin Kağan’ın ölümünden sonra Göktürk Devleti, Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılmıştır. Doğu Göktürk Kağanlığı, Bumin Kağan’ın oğlu tarafından yönetilirken, Batı Göktürk Kağanlığı ise İstemi Yabgu’nun kontrolüne bırakılmıştır. Bu bölünme, devletin yönetimini kolaylaştırmış ancak zamanla zayıflamasına da neden olmuştur.
Çin ile Mücadeleler
Göktürkler, özellikle Çin ile uzun yıllar süren savaşlar yapmıştır. Zaman zaman Çin ile ittifaklar kurarak diğer Orta Asya devletlerine karşı üstünlük sağlamışlar, ancak Çin’in entrikaları ve iç çekişmeler nedeniyle zamanla zayıflamışlardır.
Göktürklerin Yıkılışı ve İkinci Göktürk Kağanlığı
Göktürk Devleti, 630 yılında Çin tarafından yıkılmış ancak 682 yılında Kutluk Kağan liderliğinde tekrar kurulmuştur.
Kutluk Kağan ve İkinci Göktürk Kağanlığı
Kutluk Kağan, 682 yılında Çin’e karşı ayaklanarak Göktürkleri yeniden bağımsız hale getirmiştir. “İlteriş” unvanını alan Kutluk Kağan, Göktürk Devleti’ni tekrar güçlendirmiştir.
Bilge Kağan ve Kültigin Dönemi
Bilge Kağan ve kardeşi Kültigin, Göktürklerin en parlak dönemlerinden birini yaşamıştır. Orhun Yazıtları, bu dönemde dikilmiş ve Türk tarihine ışık tutan en önemli belgelerden biri olmuştur. Ancak 8. yüzyılın ortalarında devlet, iç karışıklıklar ve dış saldırılar nedeniyle zayıflamış ve 745 yılında yıkılmıştır.
Göktürklerin Tarihe Etkisi
Göktürkler, Türk tarihindeki ilk “Türk” adını taşıyan devlettir ve mirasları bugünkü Türk dünyasında hala etkisini sürdürmektedir.
Orhun Yazıtları ve Türk Kültürü
Göktürkler, yazılı Türk tarihinin en eski metinlerinden biri olan Orhun Yazıtları’nı bırakmışlardır. Bu yazıtlar, Göktürklerin yönetim anlayışını, devlet politikalarını ve kültürlerini anlatan önemli tarihi belgelerdir.
Göktürk Alfabesi ve Dil Yapısı
Göktürkler, kendilerine özgü bir alfabe kullanmış ve bu alfabeyle yazılı eserler bırakmıştır. Orhun Yazıtları’nda kullanılan Göktürk alfabesi, Türk yazı tarihinin başlangıç noktalarından biri olarak kabul edilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Göktürklerin tarihiyle ilgili en sık sorulan soruların yanıtlarını aşağıda bulabilirsiniz.
Göktürkler hangi tarihte kuruldu?
Göktürkler, 552 yılında Bumin Kağan tarafından kurulmuştur.
Göktürk Devleti’nin kurucusu kimdir?
Göktürk Devleti’nin kurucusu, Bumin Kağan’dır. Batı Göktürk Kağanlığı ise kardeşi İstemi Yabgu tarafından yönetilmiştir.
Göktürk Devleti neden ikiye ayrıldı?
Göktürkler, yönetimi kolaylaştırmak amacıyla Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılmıştır. Ancak bu ayrım, zamanla devletin zayıflamasına neden olmuştur.
İkinci Göktürk Kağanlığı nasıl kuruldu?
İkinci Göktürk Kağanlığı, 682 yılında Kutluk Kağan tarafından kurulmuştur. “İlteriş” unvanını alan Kutluk Kağan, Göktürkleri Çin esaretinden kurtarmıştır.
Orhun Yazıtları kim tarafından yazıldı?
Orhun Yazıtları, Bilge Kağan, Kültigin ve Tonyukuk adına yazılmış olup, Türk tarihinin en önemli yazılı belgelerindendir.
Göktürklerin yıkılış sebebi nedir?
Göktürkler, iç karışıklıklar, Çin entrikaları ve dış saldırılar nedeniyle zayıflamış ve 745 yılında Uygurlar tarafından yıkılmıştır.
Göktürk alfabesi nasıl bir yapıya sahiptir?
Göktürk alfabesi, Orhun Yazıtları’nda kullanılan ve Türk tarihindeki ilk yazı sistemlerinden biri olarak kabul edilen 38 harfli bir alfabedir.
